حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی در گفت وگو با خبرگزاری «حوزه»، به مراحل شکل گیری جریان علمی کنگره بین المللی نقش تشیع در پیدایش  گسترش علوم اسلامی پرداخته است که در زیر به شرح این گفت وگو می پردازیم.

شکل گیری کنگره نقش شیعه و چگونگی پیوستن شما به کنگره و قبول مسئولیت را توضیح دهید؟

در آبان ماه 1395 آیت الله العظمی مکارم شیرازی تصمیم گرفتند  کنگره عظیمی را ساماندهی و اجرا کنند؛  دبیری این کنگره را به بنده پیشنهاد دادند، بنده ازآن استقبال کردم، چرا که سالها شاگرد درس خارج حضرت آیت الله  مکارم شیرازی بودم و خوشه ها از خرمن علمی ایشان به ویژه تفسیر نمونه چیده بودم و خود را مدیون شخصیت علمی و معنوی ایشان می دانستم و بارها مورد لطف ایشان قرار گرفته بودم و بسیاری از توفیقات علمی و... خود را مدیون ایشان می دانستم و از این رو می خواستم که به نوعی زحمات و عنایات ایشان را جبران کنم.

از  سوی دیگر این کنگره را محلی برای خدمت به مکتب اهل بیت(ع) و شیعه و گامی در جهت رشد علمی جامعه اسلامی یافتم؛ در طول تاریخ اهل بیت(ع) و علمای شیعه، این بزرگان زحمات بسیاری برای رشد و توسعه و گسترش علوم کشیدند که کمتر مورد توجه واقع  شده است و یا گزارش هایی شده که کمتر مورد ارزیابی و تحلیل علمی قرار گرفته است.

 اولین جلسه در 15آبان ماه 1395 با حضور حجج الاسلام والمسلمین ملکی و زمانی  برگزار شد و در جریان سوابق کار قرار گرفتم که ظاهرا به دستور مرجعیت چند جلسه مقدماتی به منظور شناسایی دبیر کنگره صورت گرفته بود و خدمت مرجعیت رسیده و گزارش داده شده بود.

 طرح نامه کنگره را نوشتم و در جلسه بعد مطرح شد؛ کلیات آن مورد توافق قرار گرفت و در جلسه سوم خدمت حضرت آیت الله مکارم  مشرف شدیم و طرح نامه مجددا بررسی و تکمیل شد و الحمدلله  کار شروع  و مقرر گردید که این شورا که تحت عنوان شورای راهبردی کنگره نام گرفت، ادامه یابد و مقدمات انجام شود.

در ادامه معاون پژوهشی کنگره، حجت الاسلام والمسلمین محمودی انتخاب شد و مقرر شد که وی برای اولین گام  منهج شناسی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی را تهیه کند که به خوبی از عهده این کار برآمد و دو جلد منبع شناخت تهیه گردید که در جلسه عمومی اعلام شروع به کار دبیرخانه کنگره رونمایی شد و سپس معاون اجرایی کنگره حجت الاسلام  موسوی نسب و سرپرست معاون بین الملل کنگره، حجت الاسلام خوشخو انتخاب شدندف و نیروهای اجرایی و مدیران 14 کمیته علمی نیز انتخاب  گردیدند.

البته در آغاز جلسات شورای راهبردی و جلسات متفرقه کنگره در مدرسه امام کاظم(ع) انجام می شد، لیکن با دستور مرجعیت مکان دارالولایه در کنار مسجد جمکران انتخاب شد و یک طبقه از بلوک اول این مجتمع به این امر اختصاص یافت و کم کم تجهیز شد.

شیوه شکل گیری و تکامل علمی این کنگره را توضیح دهید؟

 این کار در چند مرحله انجام شد؛تهیه طرح نامه کنگره بود که شامل اهداف، سیاست ها، قلمرو، ساختار کنگره، شورای سیاستگذاری، شورای علمی، شورای راهبردی، مراکز همکار و زمانبندی اجرای کنگره بود که در آبان ماه 1395 انجام دادم؛ جذب مدیران کمیته های علمی 14 گانه بود؛ در این مرحله شخصیت های علمی جهت مدیریت کمیته های علمی به شورای راهبردی معرفی شد و از بین آنها دو یا سه نفر به عنوان اولویت در شورای راهبردی انتخاب شدند و بعد با آنها تماس گرفتم و غالبا با شوق پذیرفتند؛ جالب اینکه برخی از این اساتید در سفر خارج از کشور بودند که از طریق مجازی با آنها تماس گرفتم و آنها نیز اعلام همکاری کردند؛ از جمله حجت الاسلام والمسلمین الویری و  شخصیت های که از فضلای مشهور حوزه و دانشگاه هستند مسئولیت علمی این کمیته ها را به عهده گرفتند که آبرویی برای کنگره شدند و در پیشرفت کار و تعمیق علمی کنگره بسیار موثر بودند.

 تشکیل شورای سیاست گذاری کنگره و شخصیت های بزرگ کشور بود که به امر مرجعیت در  2 دی ماه 1395 برگزار شد که شخصیت های علمی بزرگی همچون آیت الله مقتدایی، آیت الله اعرافی و  اساتید خوزه  از جمله رشاد، قمی، تسخیری، محمدی، مودب و... شرکت کردند که پیشنهادات آنها موجب تحول و تکامل کنگره شد. از جمله پیشنهاد کردند که نتایج کنگره به صورت یک موسوعه منتشر شود. بر اساس آن بنده موسوعه 30 جلدی را طراحی و به محضر مرجعیت نیز رساندم که در شورای علمی نیز مبنای کار قرار گرفت.

 تشکیل کمیته های علمی زیر نظر مدیران از شخصیت های علمی مطرح هر حوزه از جمله قرآن و حدیث و کلام و... و جلسات مرتب هفتگی آنها که عناوین کتب، مقالات و نویسندگان آنها و عناوین فراخوان را تهیه و به شورای علمی ارایه می کردند و مقرر شد که پس از ورود مقالات به ارزیابی مقالات بپردازند؛ این کار قوام علمی کنگره را کامل کرد و حدود 100 نفراز فضلای حوزه و دانشگاه در درون کمیته و 300نفر به عنوان نویسنده و ارزیاب درگیر کار کنگره کرد که در اینجا از همه دوستان تشکر می کنم.

 تشکیل شورای علمی کنگره، از دی ماه تا آخر اسفندماه جلسات مرتب هفتگی داشت و موضوعات و مقالات و کتاب های سفارشی کنگره و عناوین فراخوان را تصویب کرد و موجب اتقان علمی کنگره شد.

شورای علمی کنگره در قدم اول، در یک جلسه در  14 آذرماه 95 خدمت مرجعیت رسید و رهنمودهای ایشان را شنیدند.

مهمترین فعالیت هایی که تا کنون در این کنگره انجام شده است چیست؟

مهمترین  برنامه ها و کارهایی که تاکنون در این کنگره انجام شده است، عبارتند از: نگارش و تصویب طرح نامه کنگره ( توضیح آن در پیش ارایه شد)؛تشکیل کمیته های 14 گانه علمی، تشکیل شورای علمی کنگره، تشکیل شورای سیاستگذاری کنگره، تشکیل شورای راهبردی و دبیرخانه کنگره تا کنون سه جلسه برگزار کرده است؛ این شورا متشکل از حجج اسلام والمسلمین زمانی، ملکی،  مهدی مکارم، موسوی نژاد و معاونان اجرای و علمی و بین الملل کنگره است، نقش زیادی در ساماندهی اجرایی و پیشبرد امور کنگره داشته است که در همین جا لازم است از همه این عزیزان تشکر شود.

فعالیت های دیگر این کنگره شامل آماده سازی و چاپ منشور علمی کنگره (حدود 90 صفحه) که شامل طرحنامه و معرفی کمیته ها و محورها و موضوعات و.... کنگره است؛ راه اندازی سایت کنگره به نشانی http://www.shia-congress.com به چهار زبان فارسی، عربی، انگلیسی و اردو، تصویب موضوعات کتاب ها (35 جلد) و مقالات سفارشی (197 مورد) با نویسندگان آنها در کمیته های علمی و شورای علمی کنگره و تایید آیت الله العظمی مکارم و انعقاد قرارداد با حدود 150 نفر تا کنون؛ جذب چکیده مقالات از طریق سایت که آغاز شده و هم اکنون نیز ادامه دارد؛ برگزاری 5 پیش نشست کنگره در مراکز علمی داخل کشور(مرکز تخصصی تفسیر، مرکز دارالاعلام لمدرسه اهل البیت(ع)، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، مدرسه عالی جامعه المصطفی(ص) العالمیه، مرکز شیعه شناسی). البته برخی نشست های علمی دیگر نیز برنامه ریزی شده است که در آینده برگزار می شود.

برگزاری دو پیش کنگره در خارج از کشور در حیدرآباد هند و جاکارتای اندونزی. (البته پیش کنگره های دیگری نیز برنامه ریزی شده است که در آینده برگزار خواهد شد.؛ برگزاری جلسه آغاز شروع به کار دبیرخانه کنگره در تالار بزرگ مدرسه علمیه امام کاظم(ع) با حضور حدود 500 نفر از فضلای حوزه و دانشگاه در محضر دو تن از مراجع عظام تقلید حضرات آیات مکارم شیرازی و سبحانی. این مراسم که در تاریخ 28 اسفندماه تشکیل شد با سخنرانی مرجع عالیقدر حضرت آیت الله  مکارم شیرازی و بنده در مورد اهداف و برنامه های کنگره همراه بود که در نوع خود با این حجم کم نظیر بود. در این مراسم از پوستر و سایت کنگره نیز رونمایی شد.

از دیگر فعالیت های این کنگره می توان به طراحی و اجرای ساختار کنگره اشاره کرد که با بررسی ساختارهای مختلف انجام شد و با جذب 26 نیروی تمام وقت و پاره وقت شروع شده است. البته این کنگره عظیم هرچه روز به جلو می رود و پیشرفت می کند نیازمند تلاش و نیروی بیشتری است.

 برنامه ریزی و تصویب بودجه کنگره و نیز طراحی مراحل کنگره که شامل 60 مرحله است؛ تجهیز و راه اندازی مکان دبیرخانه کنگره واقع در دارالولایه در کنار مسجد مقدس جمکران و ایجاد و تجهیز کتابخانه تخصصی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی با حدود هزار جلد کتاب که تا کنون نیمی از آن تهیه شده است از دیگر اقدامات این کنگره است.

چشم انداز آینده کنگره چیست؟

با توجه به برنامه ریزی و طرحی که برای کنگره فراهم شده است و به تایید مقام مرجعیت رسیده است به نظر می رسد که این کنگره نتایج درخشانی برای شیعه و حتی جهان اسلام و دنیای علم داشته باشد. از جمله: حدود 30 جلد کتاب سفارشی که به صورت موسوعه ای در علوم مختلف شیعه طراحی شده و توسط نویسندگان متبحر نگاشته شده است.

احیای حدود 5 جلد کتاب خطی که با همکاری کتابخانه شیعه شناسی حجت الاسلام والمسلمین مختاری و موسسه احیای بر صغیر صورت می گیرد از دیگر خدماتی است که در این عرصه انجام خواهد گرفت‌؛همچنین حدود 10 جلد مقالات کنگره که به چاپ خواهد رسید.

برگزاری مراسم عظیم کنگره که در اردیبهشت ماه 1397 باحضور صدها مهمان داخلی و خارجی و نویسندگان و علما و فضلای حوزوی و دانشگاهی و نویسندگان مقالات و کتب و شخصیت های علمی و... همراه بود.

آثار این کنگره به نوعی "اعیان الشیعه" و " الذریعه" جدید خواهد بود؛ البته به صورت طبیعی چکیده مقالات کنگره و برخی آثار نیز به چند زبان سامان یافته و منتشر می شود؛ امید است خدای متعال در پرتوی عنایات اهل بیت(ع) و دعای علمای شیعه به ما توفیق دهد که این کار بزرگ را به سامان برسانیم.